Top 10 grootste woestijnen ter wereld

In een woestijn valt minder dan 200 millimeter regen per jaar (in Nederland: 800). De meeste woestijnen zijn echter nog veel droger. In dit artikel hebben we de tien grootste woestijnen ter wereld opgenomen, gesorteerd naar het totale oppervlakte in vierkante kilometer (km²). Ter vergelijking: Nederland heeft een oppervlakte van 41.528 km².

10. Grote Bekken, VS – 492.000 km²

Een *Great Basin bristlecone pine* (Groot Bekken bristlecone-den) in de woestijn in Utah, met op de achtergrond de typerende rode rotsformaties. Deze bomen zijn zeer goed aangepast aan de droogte, al was het maar omdat ze zonder water simpelweg ophouden te groeien. De *bristlecone pine* op de foto kan gemakkelijk meer dan duizend jaar oud zijn; het oudste exemplaar, tevens de oudste boom ter wereld, is ruim 5.000 jaar oud.

Het Grote Bekken is de grootste woestijn van de Verenigde Staten. Het beslaat een enorm gebied in het westen van de VS, tussen de Rocky Mountains en de Sierra Nevada. Er valt gemiddeld 175 tot 300 millimeter regen, maar er zijn grote gedeeltes waar het eigenlijk helemaal nooit regent. Zo omvat het Grote Bekken onder meer Death Valley, waar de op één na hoogste temperatuur ter wereld is gemeten: 56,7 graden Celsius. Er vallen daar slechts enkele tientallen millimeters regen per jaar, en het kleine beetje dat er valt is meestal direct weer verdampt. Qua oppervlakte is de tiende grootste woestijn ter wereld overigens vergelijkbaar met een land als Spanje.

9. Syrische woestijn – 520.000 km²

De beroemde historische stad Palmyra, hier gefotografeerd voor het begin van de Syrische burgeroorlog, ligt in de Syrische woestijn. In de oudheid was het gebied een weelderige oase, waardoor er landbouw bedreven kon worden en de stad kon uitgroeien tot een belangrijk knooppunt op de Zijderoute.

De Syrische woestijn is een grote, zeer vlakke en rotsachtige woestijn die grotendeels in Syrië en verder nog in Irak, Jordanië en Saudi-Arabië ligt. Het is er zeer droog; in het grootste gedeelte van de negende grootste woestijn valt gemiddeld nauwelijks 100 millimeter per jaar. Ook kan het er ’s zomers meer dan 50 graden worden, alhoewel het tegelijkertijd in de winter kan vriezen in de Syrische woestijn. Er groeien zeer weinig planten; wel is het ’t leefgebied van de goudhamster (Mesocricetus auratus), daarom ook wel Syrische hamster genoemd.

8. Grote Victoriawoestijn, Australië – 647.000 km²

De Grote Victoriawoestijn is de grootste woestijn in Australië. Hij ligt in West- en Zuid-Australië en omvat een oppervlakte groter dan Oekraïne (het grootste land dat geheel in Europa ligt). De gemiddelde neerslag is ongeveer 200 millimeter per jaar en valt zeer onregelmatig. Een goede illustratie daarvan is het feit dat de woestijn door 15 tot 20 onweersbuien per jaar wordt getroffen. Er komen nauwelijks dieren in de Victoriawoestijn voor door het barre woestijnklimaat, met uitzondering van ongeveer 100 soorten reptielen.

7. Patagonische Woestijn, Argentinië – 670.000 km²

Patagonie — Kaal, schraal en zeer rotsachtig: geen wonder dat er gemiddeld slechts één inwoner per vierkante kilometer woont in de afgelegen Argentijnse provincie Santa Cruz, midden in Patagonië.

De Patagonische Woestijn is de grootste woestijn van Argentinië en Zuid-Amerika. Het is een koude woestijn. Zeven maanden per jaar is het winter, de maximumtemperatuur komt zelden boven de 12 graden uit en het is er gemiddeld slechts 3 graden Celsius. Door koude lucht vanaf de Andes is het er ook vaak bijzonder winderig. Wel zijn er forse verschillen: in het meest noordelijke stuk, dicht bij Brazilië, wordt het ’s zomers plus 30, terwijl het in het zuiden van de Patagonische Woestijn 30 graden kan vriezen in de winter.

6. Kalahari – 900.000 km²

De Kalahari, één van de grootste woestijnen in Afrika, wordt door sommigen meer als een halfwoestijn gezien. Dat is omdat er gedeeltes zijn, met name in Botswana, waar nog relatief veel neerslag valt. Vooral in Namibië en Zuid-Afrika is de Kalahariwoestijn wel echt droog, met niet meer dan enkele tientallen millimeters neerslag per jaar en bovendien zeer hoge temperaturen. Dat zijn ook de zonnigste gedeelten: er zijn plaatsen in de Kalahari waar de zon meer dan 4.000 uur per jaar schijnt (gemiddeld 11 uur per dag!). Ons koude kikkerlandje moet het gemiddeld met zo’n 1.500 zonuren per jaar stellen. Evengoed betekent dat enorme aantal zonuren ook dat er bijna nooit bewolking is, en dientengevolge ook nauwelijks regen in de zesde grootste woestijn ter wereld. Al met al is het klimaat in Nederland dus toch een stuk vriendelijker voor de mens.

5. Gobiwoestijn – 1.300.000 km²

De Gobiwoestijn of kortweg Gobi ligt in China en Mongolië. Gobi is Mongools voor “heel groot en droog”. Dat lijkt terecht, want de op vier na grootste woestijn is groter dan bijvoorbeeld Frankrijk en Turkije samen en ontvangt gemiddeld slechts 194 millimeter neerslag per jaar. Ook qua temperatuur is het klimaat in de Gobi extremer dan in de meeste woestijnen. Temperaturen lopen van -40 tot +50 graden Celsius en kunnen in 24 uur wel 35 graden verschillen. De enorme Gobi – nu al de grootste woestijn van Azië – groeit tot consternatie van China nog altijd; vooral in de zuidoostpunt van de Gobi vindt er snelle verwoestijning plaats door watermisbruik en andere vooral door mensen veroorzaakte milieuproblemen.

4. Grote Arabische Woestijn – 2.330.000 km²

Het Rub al-Khali, in onze contreien beter bekend als het Lege Kwartier, is een van de droogste zandwoestijnen ter wereld.

De Grote Arabische Woestijn of kortweg Arabische Woestijn omvat praktisch het gehele Arabisch Schiereiland, of althans het binnenland daarvan. Het is een enorme, uitgestrekte zandmassa. Vooral het Rub al-Khali, het “Lege Kwartier”, een uitgestrekt gebied van 650.000 vierkante kilometer middenin de Grote Arabische Woestijn, appelleert bijzonder aan het archetypische beeld van een woestijn: het is één grote, uitgestrekte zandmassa, waar het overdag meer dan 50 graden Celsius kan worden en minder dan 35 millimeter regen per jaar valt. Overigens is het onder de grond juist allesbehalve leeg; de regio is, zoals je wellicht weet, zeer rijk aan olie en gas. Veel meer dan een verdwaald olieboorplatform zul je dus ook niet aantreffen in de Grote Arabische Woestijn.

3. Sahara – 9.100.000 km²

In tegenstelling tot hetgeen vaak gedacht wordt is de Sahara, met een oppervlakte dat ruwweg vergelijkbaar is met dat van de gehele Verenigde Staten, niet de grootste woestijn ter wereld. Wel is het de grootste warme woestijn en de grootste zandwoestijn. Er valt in minstens de helft van de Sahara gemiddeld minder dan 20 millimeter per jaar, en in de rest maximaal 100. Het kent een extreem woestijnklimaat, waarbij het overdag 30, 40 of zelfs 50 graden kan worden en ’s nachts kan vriezen. Ook kan het er enorm winderig zijn; de sirocco, die in Noord-Afrika en Zuid-Europa soms met orkaankracht waait, ontstaat in de Sahara. Ook staat de Sahara bekend om haar zandduinen, die de hoogste in de wereld kunnen worden: 180 meter hoog!

2. Arctis – 13.730.000 km²

Het Hoogland van Oekok is een bergregio in Siberië (in een gebied buiten de Arctis) waar de twee bronrivieren van de Ob ontspringen, de zesde langste rivier ter wereld. De uitgestrekte delta van de Ob valt wel binnen de Noordpoolcirkel en is qua neerslag gezien waarschijnlijk ook te classificeren als woestijn. Toch doet het gebied beslist niet zo aan; het is eigenlijk één groot moeras.

De Arctis is het gebied rond de Noordpool. Grote gedeelten kwalificeren als woestijn, omdat er nauwelijks neerslag valt. Omdat het er meestal zeer koud is blijft veel van die neerslag wel liggen, dus het officieuze criterium voor een woestijn (plaats waar de verdamping gedurende het jaar groter is dan de neerslag) wordt niet gehaald. Evenwel valt er zeer weinig neerslag en een groot gedeelte ontvangt minder dan 150 millimeter per jaar.

1. Antarctica – 13.830.000 km²

Keizerspinguin — Keizerspinguïns en ijs in plaats van kamelen en zand: Antarctica is niet de meest archetypische woestijn.

De Antarctische poolwoestijn is de grootste woestijn ter wereld. Het continent als geheel is het droogste continent op aarde met een gemiddelde neerslag van minder dan 166 millimeter per jaar. Daarom is heel Antarctica eigenlijk een woestijn. Echter, gezien de lage temperatuur (het minimum is -89,2 graden Celsius, de laagste temperatuur ooit gemeten op aarde, en de maxima zijn nog nooit hoger geweest dan +14,6) verdampt er bijna geen neerslag. In het binnenland, waar de gemiddelde jaartemperatuur een frisse -57 bedraagt, valt minder dan 50 millimeter per jaar. Zo is de Antarctische ijsplaat in miljoenen jaren toch uitgegroeid tot een gemiddelde dikte van ongeveer 2,2 kilometer. De grootste woestijn ter wereld bevat daarmee paradoxaal genoeg ook meteen de grootste hoeveelheid zoet water ter wereld: bijna 65% van de totale voorraden!