Top 10 zwaarste aardbevingen ooit ter wereld (2019)

Dit zijn de tien zwaarste aardbevingen die zijn voorgekomen in de menselijke geschiedenis sinds we de sterkte kunnen meten. Ook de Japanse aardbeving uit 2011 staat in deze lijst. De maat voor de sterkte van een aardbeving is de schaal van Richter. In Nederland zijn de meeste aardbevingen in bijvoorbeeld Noord-Groningen van maximaal magnitude 3,6; de aardbeving van Roermond in 1992 was met 5,8 de zwaarste aardbeving in Nederland ooit. Vanwege de bijzondere manier waarop de schaal van Richter is opgesteld (logaritmisch) zijn de aardbevingen in deze top 10 tot wel bijna een miljoen maal zo zwaar.

Dergelijke extreem zware aardbevingen, met magnitude 9,0 of meer, komen bijna nooit voor op de wereld. Ze zijn zo hevig dat ze de rotatiesnelheid van de aarde meetbaar veranderen. Zo is sinds de aardbeving in Japan een dag enkele microseconden korter. De energie die vrijkomt bij een dergelijke aardbeving is gelijk aan de energie van miljarden kernbommen zoals er op Hiroshima vielen. Het ergste gevaar ligt vaak overigens niet in de aardbeving zelf, maar in de tsunami die een zware aardbeving kan veroorzaken.

10. Valparaiso, Chili, 1730 – 8,7 tot 9,0 op de schaal van Richter

Chili ligt op een breukzone die waarschijnlijk al miljoenen jaren met onregelmatige tussenpozen zeer zware aardbevingen genereert. De tiende zwaarste aardbeving werd ook daar veroorzaakt, net als #8 en #1 in deze top 10. Door een gelukkige speling van het lot vielen er maar enkele doden te betreuren. Een zware voorschok gaf een krachtige waarschuwing in een tijd dat er nog geen geautomatiseerde waarschuwingssystemen. Daardoor vielen er noch als direct gevolg, noch door de tot duizend kilometer ver waargenomen tsunami veel slachtoffers.

9. Cascadia, Grote Oceaan, 1700 – 8,7 tot 9,2

De Cascadia-breukzone loopt van Vancouver, Canada, tot de zuidpunt van Californië. Deze breukzone veroorzaakte in 1906 met de aardbeving van San Francisco de dodelijkste natuurramp in de Amerikaanse geschiedenis. Dat was echter niet de zwaarste aardbeving van deze breukzone. Dat was namelijk de aardbeving van 1700. Vooral de enorme tsunami die de kust van Japan trof maakt deze aardbeving berucht.

8. Maule, Chili, 2010 – 8,8

In 2010 vond er op dezelfde breukzone die ook aardbevingen #10 en #1 veroorzaakte wederom een extreem zware aardbeving plaats, 8,8 op de schaal van Richter. Nu kan niemand zich echt voorbereiden op zo’n zware aardbeving, maar er wordt in Chili wel erg serieus rekening mee gehouden. Daarom lag het dodental gelukkig relatief erg laag, vooral in vergelijking met de veel minder zware aardbeving een maand eerder in Haïti. Die was 7,0 op de schaal van Richter en veroorzaakte volgens de Haïtiaanse overheid bijna 320.000 doden. De aardbeving in Maule eiste er enkele honderden. Ter vergelijking: de zwaarste naschok was 6,9, bijna net zo zwaar als in Haïti dus.

7. Ecuador/Colombia, 1906 – 8,8

Een uitloper van de breukzone die alle top 10-aardbevingen in Chili veroorzaakte, was in 1906 ook de oorzaak van de zevende zwaarste aardbeving ter wereld. Deze aardbeving was ook vooral berucht om de tsunami; indertijd bestonden er nog geen automatische systemen, maar de tsunami reikte wel tot Japan. De breukzone leverde in de jaren 80 nog drie (zwakkere) aardbevingen op. Eerst werd gedacht dat zij de voorbode voor nog zo’n enorm zware aardbeving waren, maar inmiddels lijkt het gelukkig waarschijnlijker dat de volgende oprisping van deze breukzone nog lang op zich zal laten wachten.

6. Sumatra, 1833 – 8,8 tot 9,2

In de tijd van Nederlands-Indië vond er voor de kust van Sumatra één van de zwaarste aardbevingen ooit plaats, en veruit de zwaarste die ooit nabij officieel Nederlands grondgebied plaatshad. Het was dezelfde breuklijn die ook verantwoordelijk was voor de derde zwaarste aardbeving ooit, de zeebeving in de Indische Oceaan op Tweede kerstdag 2004 (zie #3). Er is weinig bekend over de schade die deze aardbeving deed; getuigen spraken enkel in termen van ‘enorm’ en ‘grote aantallen’. Onderzoek aan koraalriffen heeft uitgewezen dat ook deze aardbeving een enorme tsunami teweegbracht.

5. Sendai, Japan, 2011 – 9,0

De vijfde zwaarste aardbeving ter wereld vond relatief recent plaats, in 2011. De aardbevingsbestandheid van Japanse gebouwen bleek dermate dat ook bij deze aardbeving de meeste slachtoffers vielen als gevolg van de erdoor ontstane tsunami. (Zo stierf 93% van de slachtoffers een verdrinkingsdood.) Ook de rest van de wereld maakte, en maakt, zich ernstige zorgen over de gevolgen van de tsunami; deze ramp is namelijk vooral bekend van de kernramp die de tsunami veroorzaakte. Zie ook de inleidingsfoto aan het begin van deze top 10. Na Tsjernobyl is de kernramp de ernstigste in de geschiedenis. Ook bereikte de tsunami een groot gedeelte van de rest van de wereld.

4. Kamtsjatka, Rusland, 1952 – 9,0

Bij Kamtsjatka, een schiereiland in het oosten van Rusland, komen wel vaker zware aardbevingen voor. Onder meer in 1737, 1923, 1997 en 2006 waren er aardbevingen met magnitudes tussen 7,6 en 8,5. De aardbeving van 1952 was echter nog heel wat zwaarder. Met 9,0 op de schaal van Richter is het zelfs de op drie na zwaarste aardbeving ooit. Door het geringe bevolkingsaantal in de regio was het aantal slachtoffers en de schade minimaal. Veel is echter ook onbekend, omdat indertijd Stalin nog het bewind voerde in de toenmalige Sovjet-Unie. De tsunami reikte tot Nieuw-Zeeland, Alaska en Chili, maar veroorzaakte ook daar bijna geen schade en nul slachtoffers.

3. Indische Oceaan nabij Sumatra, 2004 – 9,1 tot 9,3

De aardbeving in de Indische Oceaan op Tweede Kerstdag 2004 veroorzaakte één van de ernstigste natuurrampen in de menselijke geschiedenis. Het was de derde zwaarste aardbeving ter wereld. Daarbij kwam nog dat de aardbeving plaatsvond op ongebruikelijk geringe diepte (hoe dieper een aardbeving, hoe minder de effecten op de grond gevoeld worden), en in een zeer kwetsbare regio. Ook hield de aardbeving meer dan 10 minuten aan, langer dan ooit eerder gemeten. De aarde beefde zo hevig dat er meerdere andere aardbevingen door zijn veroorzaakt, met name in Alaska.

Voor de zeer zware tsunami kon niet of nauwelijks gewaarschuwd worden, omdat er geen tsunamiwaarschuwingssysteem was. Onder de ongeveer 230.000 slachtoffers bevonden zich ook 36 Nederlanders. Het is daarmee ook de vijfde dodelijkste aardbeving in de geschiedenis. Een indrukwekkende illustratie van de kracht van een dergelijke tsunami is een 2.600 ton wegend schip in Sumatra. Tegenwoordig is het een toeristische attractie, maar voor de tsunami lag het 2,5 kilometer verderop, in zee.

2. Prince William Sound, Alaska, 1964 – 9,2

De op één na zwaarste aardbeving ooit is paradoxaal genoeg op geen stukken na de meest dodelijke. Er vielen 143 doden, maar tegelijkertijd was de tsunami op bepaalde plekken (de haven van Valdez) naar schatting 67 meter hoog en kon de aardbeving over de gehele wereld gevoeld worden. Door een gelukkig toeval woonden er in de getroffen regio echter maar zeer weinig mensen en veroorzaakte de tsunami elders ter wereld nauwelijks schade. Op de dag van de aardbeving was het overigens Goede Vrijdag.

1. Valdivia, Chili, 1960 – 9,5

De zwaarste aardbeving ter wereld vond plaats op een breukzone waar ook de tiende en de achtste zwaarste aardbevingen ooit plaatsvonden. Een aardbeving van magnitude 9,5 op de schaal van Richter is zo sterk dat er, om maar iets te noemen, tsunami’s van 25 meter werden veroorzaakt, die op 10.000 kilometer afstand nog altijd meer dan 10 meter hoog waren. Er barstte een nabijgelegen vulkaan uit. Rivieren verlegden hun loop door enorme aardverschuivingen. En zo gaat het nog wel even door…

Het aantal slachtoffers was echter ook bij deze aardbeving relatief laag, ongeveer 3.000. De oorzaken daarvan zijn divers. Om te beginnen is het qua aardbevingen een zeer actieve regio. Er wordt dus rekening mee gehouden in de architectuur. Daarnaast wonen er relatief weinig mensen laag bij de kust, zodat de tsunami nauwelijks impact had. Tot slot vond de aardbeving op een zondagmiddag plaats, toen veel mensen de mis bijwoonden in de relatief stevig gebouwde kerken.

Het is te hopen dat er bij de volgende zeer zware aardbeving ook dergelijke omstandigheden gelden. Volgens de meeste geologen staat het namelijk buiten kijf dat het slechts een kwestie van tijd is voordat de zwaarste aardbeving ter wereld wordt overtroffen door een nog zwaardere aardbeving.